Wat is openbaar onderwijs? Wat zijn de kernwaarden? Hoe geven we hier handen en voeten aan in de praktijk? En hoe past openbaar onderwijs bij de voortdurend veranderende samenleving? Hans Teegelbeckers (directeur VOS/ABB), Marco Frijlink (voorzitter Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO)) en Marco Brinkhuis (College van Bestuur Stichting OcTHO) vertellen in gesprek met elkaar gepassioneerd over de kracht van het openbaar onderwijs.
VOS/ABB en de VOO zijn twee verenigingen die zich landelijk inzetten voor het openbaar onderwijs. Zij begeleiden besturen en scholen bij visievorming, profilering van het openbare karakter en vormgeving van de kernwaarden van openbare scholen. Stichting OcTHO laat met acht openbare basisscholen, in de kernen van Tholen, zien hoe zij dit vorm geeft in de dagelijkse praktijk.
Openbare scholen – waar verhalen samenkomen
Hans Teegelbeckers: “Een school is een representatie van de maatschappij. Onderwijs staat niet op zichzelf, maar is onlosmakelijk verbonden met alle onderdelen van de samenleving. Binnen openbaar onderwijs komen verschillen in identiteit, afkomst, levensbeschouwing en sociale klasse samen. Als je elkaar leert kennen vanuit de verschillen en de verhalen die er zijn, kun je dat later in de samenleving beter waarderen. Dan schrik je niet van diversiteit of van andere gewoonten die mensen vanuit hun cultuur hebben. Die verhalen zorgen ervoor dat je elkaar beter leert kennen en herkennen, maar ook erkennen.”
“Het gaat verder dan iedereen is welkom”, geeft Marco Frijlink aan. “In het openbaar onderwijs staan we niet alleen open voor kinderen van allerlei achtergronden, maar gaan we ook actief op zoek naar de verschillen. Dit komt samen in de drie kernwaarden gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting. Ik zeg vaak expres: ‘Iedereen is welkom, “hoogachtend” zijn achtergrond.’ Je moet ernaar op zoek, er geïnteresseerd in zijn, het willen begrijpen en respecteren. Dat is de kern van goed openbaar onderwijs.”
Gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting
Vanuit de wet heeft het openbaar onderwijs de opdracht om aandacht aan diversiteit te besteden. De kernwaarden gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting helpen daarbij. Marco Brinkhuis: “Wij zorgen ervoor dat de kernwaarden in de scholen zichtbaar en voelbaar zijn. Dat doen we op veel manieren. Het begint bij bewustwording. Wat betekent dit? Wat zie ik in de school? Wat merk ik? Hoe gaan we om met kinderen? Met ouders? Hoe waarborg ik de vrijheid van meningsuiting? Maar we hebben uiteraard ook regels. Je mag van alles vinden, maar wel met respect.”
Openbaar onderwijs past bij de huidige diverse samenleving
“De maatschappij is door de jaren heen extreem veranderd. De verzuiling is zo goed als verdwenen behalve in onderwijsland. Dat is volstrekt achterhaald”, stelt Marco Frijlink. “Iedereen trekt zich terug in zijn eigen bubbel, maar we moeten het juist samen doen. De samenleving maken we met elkaar.” Marco Brinkhuis onderschrijft dit met een treffende quote van John Dewey: “‘Openbaar onderwijs is geen voorbereiding op de maatschappij, het ís de maatschappij.’ We zien vandaag de dag steeds meer dat mensen de neiging hebben om ‘soortgenoten’ op te zoeken. In tijden van polarisatie, waarbij groepen uit de samenleving steeds meer tegenover elkaar komen te staan, is het nog belangrijker dat openbaar onderwijs verbindend in de wereld staat. Burgerschapsvorming past een-op-een bij onze waarden. Wij willen niet sturen op een religie, afkomst of cultuur. Maak eerst kennis met elkaar en bepaal thuis wat jouw waarheid is.”
Samen leven, samen leren
Marco Frijlink: “Het motto van de VOO is: samen leven, samen leren. We leven constructief samen met andere mensen. We leren kinderen dat we verschillen van elkaar en dat dat goed is. School moet de plek zijn waar kinderen erachter komen dat de wereld groter is dan wat ze vanuit huis meekrijgen. Dat er mensen zijn die anders denken, vanuit een ander perspectief naar de wereld kijken. Dat geeft kinderen de ruimte om hun eigen mens- en maatschappijbeeld te ontwikkelen.”
Hans Teegelbeckers: “Je gunt kinderen dat ze kennismaken met diversiteit én dat ze leren dat dit af en toe schuurt. Het mag soms wrijving geven als een kind bepaalde dingen niet begrijpt of een andere mening heeft. In die verschillende verhalen ontmoet je elkaar. Je leert ieder in zijn waarde te laten. Je erkent dat er diversiteit is en je houdt af en toe je eigen opvattingen tegen het licht. Zo leren kinderen dat schuren waardevol is.”
Week van Openbare Scholen
Elk jaar organiseren VOS/ABB en de VOO de Week van Openbare Scholen. In 2024 is de campagneweek van 18 tot en met 22 maart. In deze week laten leerlingen, leerkrachten, schoolleiders en bestuurders trots zien dat het openbaar onderwijs staat voor gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting. Marco Frijlink: “Dit jaar lanceren we een kalender met daarop per maand alle belangrijke feest- en gedenkdagen. De leerkracht kan met de klas inventariseren welke dagen voor ieder kind belangrijk zijn en welke feestdagen thuis gevierd worden. Hiermee zorgen we voor herkenning en erkenning van de achtergrond van alle kinderen. Elk kind voelt zich echt gezien. We vieren de verschillen.”
